Het Openbaar Ministerie seponeerde onlangs een fraudezaak tegen een groep hooggeplaatste Russen. Met een Nederlandse vennootschap en 46 Nederlandse bankrekeningen zouden zij miljoenen hebben witgewassen. Een slachtoffer van de witwassers start een procedure om de zaak alsnog voor de rechter te krijgen.
Het is het Openbaar Ministerie (OM) niet gelukt een strafzaak van de grond te krijgen tegen een groep Russen die wordt verdacht van witwassen. Dit terwijl veel vooronderzoek al was gedaan, stelt de advocaat van de Amerikaanse zakenman Bill Browder, die al in 2017 een eerste aangifte deed tegen de groep.
Browder was als investeerder in Rusland actief, tot zijn fiscaal jurist Sergei Magnitsky in 2008 werd opgepakt en later onder verdachte omstandigheden overleed in een Russische cel. Sindsdien strijdt Browder tegen corruptie binnen Vladimir Poetins regime.
Bij zijn aangifte overhandigde Browder het OM een onderzoek dat hij zelf had laten uitvoeren naar de groep. Die zou 230 miljoen dollar hebben witgewassen, afkomstig van belastingfraude die was ontdekt door Sergei Magnitsky (zie kader verderop in dit artikel).
Het dossier beschrijft een Byzantijns web van brievenbusfirma’s in 24 verschillende jurisdicties, waaronder een (op papier) in Nederland gevestigd vastgoedbedrijf, en liefst 46 Nederlandse bankrekeningen. Vooral van ABN Amro (26), maar ook van Rabobank (6), ING Bank (5), en de inmiddels failliete Amsterdam Trade Bank (4).
‘Mensen vragen zich vaak af hoe deze Russen overal mee wegkomen. Dit is daar een goed voorbeeld van’
In een aangifte stelt Browder dat het erop lijkt dat via deze bankrekeningen 8 miljoen euro zou zijn witgewassen. In een tweede aangifte droeg Browder bewijzen aan dat er nog eens 3 miljoen euro aan frauduleus geld is gebruikt door een Cypriotische vennootschap genaamd Prevezon Holdings.
In 2020 deed Browder een aanvullende aangifte nadat zijn team meer informatie vond over de frauduleuze geldstromen. Zo blijkt dat er door acht Nederlandse bankrekeningen ruim 13 miljoen euro frauduleus geld stroomde.
In maart van dit jaar trof het OM voor 3 miljoen euro, het reeds bewezen bedrag, eenschikking met Prevezon Holdings. In eentoelichting stelt het OM: ‘De vennootschap heeft een aantal transacties ontvangen waarbij onvoldoende onderzoek is gedaan naar de legale herkomst.’ Een vergrijp dat ‘schuldwitwassen’ heet. Tegen drie bij Prevezon betrokken Russen is het onderzoek geseponeerd.
De Nederlandse advocaat van Prevezon en een van de drie betrokken Russen laat weten dat haar cliënten niet willen reageren.
Dossier
Fraude en witwassen
Witteboordencriminaliteit wordt veronachtzaamd, terwijl daar absurd veel geld in omgaat.
Bekijk artikelen
Het brein achter de Russische belastingfraude zou Dmitry Klyuev zijn, een Russische bankier die eerder werd veroordeeld wegens een poging tot het stelen van een ijzerertsbedrijf. Klyuev zou hebben samengespannen met Russische belastingambtenaren om Browders portfolio bedrijven te stelen. In de VS, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië staat Klyuev op desanctielijst.
Browder deed in Nederland ook aangifte tegen Klyuev. Die zaak werd vorige maand geseponeerd.
‘Ik vind het een zeer laffe beslissing,’ reageert Browder. ‘Er is genoeg bewijs voor een stevige vervolging en het is teleurstellend dat de aanklager besloot de zaak te laten vallen. Mensen vragen zich vaak af hoe deze Russen overal mee wegkomen. Dit is daar een goed voorbeeld van.’
Banden met Trump en Poetin
Het Cypriotische Prevezon Holdings kocht in 2008 dertig procent van de aandelen in vier Nederlandse vastgoed-bv’s met vastgoed in de Duitse steden Aken, Berlijn, Essen, Hannover en Leipzig. Deze vier bv’s zijn van een in Amsterdam gevestigd vastgoedbedrijf: AFI Europe nv.
AFI Europe is op zijn beurt grotendeels in handen van Lev Leviev, een Russisch-Israelische miljardair met de bijnaam ‘King of Diamonds’ vanwege zijn belangen in de diamanthandel. Leviev onderhoudt banden met Donald Trump, Benjamin Netanyahu, Vladimir Poetin en Isabel dos Santos, de dochter van de voormalige president van Angola.
In Browders aangifte zijn AFI en Leviev genoemd als betrokkenen, maar naar hun rol is geen onderzoek gedaan, en ze zijn niet beschouwd als verdachte.
© Andrew Tseng
Alsnog vervolgen
In een poging om de Russische witwassers alsnog voor de rechter te krijgen, start advocaat Barbara van Straaten van het Amsterdamse kantoor Prakken d’Oliveira namens Browder een zogenoemde Artikel 12-procedure tegen de schikking met Prevezon, tegen de seponering van twee aangiftes en tegen drie natuurlijke personen. In zo’n procedure kan een rechter besluiten dat het OM een verdachte alsnog moet vervolgen.
‘Dit type criminaliteit komt veel vaker voor’
Het OM stelt gegronde redenen te hebben om de vervolgingen te staken. Gedurende heel 2017 heeft het geprobeerd een internationaal onderzoek op te starten om het witwasnetwerk Europa-breed op te rollen, maar dat kwam niet van de grond.
Het OMlaat weten dat het verder onderzoek, zoveel jaren later, niet ziet zitten. ‘Er is extensief getracht met andere landen tot samenwerking te komen,’ zegt de woordvoerder van het OM tegen Follow the Money. ‘Na gedegen werk van het OM, de opsporing, Eurojust en AMLC, is de afweging gemaakt en geconcludeerd dat het nationaal belang niet groot genoeg was om nog meer capaciteit in te zetten op deze zaak.’
Van Straaten is verontwaardigd. ‘Dat een aangever zo veel informatie, en zelfs bewijzen aanlevert, daar zou het OM zijn handjes mee dicht mogen knijpen.’
Dit soort seponeringen en relatief lage schikkingen zijn volgens haar een uitnodiging om in Nederland geld wit te wassen. ‘Dat het, ondanks dat er zoveel voorwerk is verricht, niet lukt om tot vervolging over te gaan, is een groot maatschappelijk probleem,’ zegt ze.
In haar ogen is de zaak weldegelijk vervolgbaar. ‘Maar als het OM gelijk heeft dat dit niet zo is, is dat ook heel ernstig. Dan moet de opsporing anders worden ingericht, want dit type criminaliteit komt veel meer voor.’
Bill Browder: van investeerder tot corruptiejager
Een groep invloedrijke Russen roofde begin van deze eeuw ongemerkt 230 miljoen dollar uit de Moskouse schatkist door te claimen dat enkele bedrijven recht zouden hebben op een belastingteruggave.
Deze bedrijven hadden ze eerder listig afhandig gemaakt van Hermitage Capital, een investeringsfonds geleid door de steenrijke Amerikaanse investeerder Bill Browder.
Browder merkte in 2007 dat er iets vreemds gaande was en stuurde zijn Russische advocaat Sergei Magnitsky op onderzoek uit. Magnitsky ontdekte dat er sprake was van grootschalige belastingfraude waarbij hoge ambtenaren betrokken waren.
Eind 2008 werd Magnitsky door de politie van zijn bed gelicht. Hij werd beschuldigd van fraude en opgesloten. Na een jaar van ontberingen en verwaarlozing overleed hij eind 2009 in een Russische politiecel.
Bill Browder stopte als investeerder om zich fulltime te richten op het aanpakken van de verantwoordelijken voor de dood van zijn advocaat.
Een reden waarom het OM deze witwaszaak ingewikkeld vindt, is omdat het geen verband ziet tussen het witwassen van de 3 miljoen euro in Nederland en de belastingfraude in Rusland. Maar dat verband staat volgens Team-Browder al zwart-op-wit beschreven in beslissingen van het Amerikaanse en het Zwitserse OM.
Desondanks lukte het ook de Amerikaanse en Zwitserse justitie niet om betrokkenen te vervolgen, maar bleef het bij financiële afhandelingen. In Amerika schikte het Cypriotische Prevezon Holdings voor 6 miljoen dollar. In Zwitserland werd op meerdere bankrekeningen voor 4 miljoen frank beslag gelegd. Ook de Franse autoriteiten die het witwasnetwerk onderzochten kwamen niet verder danbeslagleggingen.
© Andrew Tseng
Laundromat-schandaal
Dat volgens het Nederlandse OM de internationale samenwerking niet van de grond kwam, doet Browders team de wenkbrauwen fronsen. Het wijst naar voorbeelden van andere landen die wel met succes samenwerkten om de groep Russische witwassers te vervolgen. Zo kregen Amerikaanse aanklagers veel informatie uit onder meer de Baltische staten, Cyprus, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk.
Ook in Estland deed Browder aangifte tegen de Russische witwasgroep. Dit leidde tot het ‘Laundromat-schandaal’, een van de grootste bankschandalen van de afgelopen decennia. Het bleekdat miljarden euro’s aan crimineel geld van Rusland naar Estland stroomde, via Estse bankrekeningen bij de Deense Danske Bank. Danske Bank kreeg in de Verenigde Staten eenboete van maar liefst 2 miljard dollar opgelegd.
Het kan nog wel even duren voordat duidelijk wordt of Browder en zijn advocaat Van Straaten erin slagen de Russische witwasgroep alsnog in Nederland voor de rechter te krijgen. Volgens Van Straaten bedraagt de gemiddelde wachttijd bij een artikel 12-procedure zo’n acht tot twaalf maanden.
